စစ္ကိုင္း
စစ္ကိုင္းသည္ ပ်ဴ လူမ်ိဳးမ်ားမွ စတင္အေျခတည္ခဲ့သည္ဟု မွတ္တမ္းတင္ၾကသည္။ ၉ ရာစုအလြန္တြင္ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ား ေျပာင္းေရြ႕ ေနထိုင္လာၾကၿပီး၊ ၁၁ ရာစုအလယ္ အေနာ္ရထာမင္း အုပ္စိုးစဥ္ စစ္ကိုင္းေဒသသည္ ပုဂံအင္ပါယာအတြင္း က်ေရာက္ခဲ့သည္။
စစ္ကိုင္းတြင္ ေခ်ာင္မ်ား၊ ေျမာင္မ်ား၊ သီလရွင္ေက်ာင္းမ်ား ၊ ဘုန္းေတာ္ႀကီးစာသင္ေက်ာင္းမ်ား ၊ ကမၼဌာန္းေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ ဘုရားေစတီ ၊ ပုထိုးမ်ား လက္ညိွဳးထိုး မလႊဲႏိုင္ေအာင္ရွိသည္။ ရဟန္းသံဃာ ၁၀၀၀၀ ေက်ာ္ႏွင့္ သီလရွင္ေပါင္း ၆၀၀ ေက်ာ္ တရားရွာမွီးရာ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္သည္။ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕သည္ မႏၲေလးၿမိဳ႕၏ အေနာက္ေတာင္ဘက္ ၂၀ ကီလိုမီတာအကြာ ( ၁၂မိုင္ ) အကြာတြင္ရွိ၍ ကုန္းလမ္းမွလည္းေကာင္း ၊ ဧရာဝတီျမစ္ကို ျဖတ္၍ ေရလမ္းမွလည္းေကာင္း သြားေရာက္လည္ပတ္နိုင္သည္။ စစ္ကိုင္းေတာင္ကို အစြဲျပဳ၍ စစ္ကိုင္းဟုေခၚဆိုျခင္းျဖစ္သည္။
စစ္ကိုုင္းေတာင္
စစ္ကိုင္းေတာင္သည္ (၂၄၀ မီတာ/၇၈၇ ေပ ) အျမင့္ရွိၿပီး ၊ အဆင့္ေပါင္း ၃၇ ဆင့္ ရွိေသာေတာင္ ျဖစ္သည္။ ေတာင္တန္းမ်ားေပၚတြင္ ၊ ေတာင္တက္လမ္းတစ္ေလ်ွာက္တြင္ ဘုရားမ်ား ၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ား ႏွင့္ ရြာမ်ားအားေတြ႕ႏိုင္သည္။ ေတာင္ေျခတြင္ ေစ်းဆိုင္မ်ား၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ တကၠသိုလ္မ်ားရွိသည္။
ဆြမ္းဦးပုညရွင္
ဆြမ္းဦးပုညရွင္ ဘုရားအား စစ္ကိုင္းေတာင္႐ိုးရွိ ေတာင္ဘက္ဆံုးအပိုင္းရွိ ေတာင္စြန္းတစ္ခုျဖစ္ေသာ ငဖားေတာင္ေပၚတြင္ တည္ထားသည္။ ၁၃၀၀ ခုႏွစ္အေစာပိုင္း ကာလတြင္ ပုညရွင္ဝန္မင္း တည္ထား ကိုးကြယ္ခဲ့ေသာ ေရွးေဟာင္း ဘုရားတစ္ဆူျဖစ္ပါသည္။ ေတာင္တက္သြားလာလိုသူမ်ားအေနျဖင့္ ပံုမွန္လမ္းမွ ၂ နာရီၾကာႏွင့္ ျဖတ္လမ္းမွ (၁)နာရီၾကာျဖင့္ တက္ေရာက္ႏိုင္သည္။ ဧရာဝတီျမစ္၏ အလွအပမ်ား၊ ေတာင္ေအာက္႐ွဴ႕ခင္းမ်ား၊ မႏၲေလးၿမိဳ႕၏ ျမင္ကြင္းမ်ားအားေတာင္ေပၚမွ လွပစြာ ျမင္ေတြ႕နိုင္သည္။ ဆြမ္းဦးပုညရွင္ ဘုရားသည္ ဘုရားဖူးလာသူမ်ား၊ ေစ်းသည္မ်ား ျဖင့္ အၿမဲမျပတ္ စည္ကားလ်က္ရွိသည္။
ဥမင္သံုးဆယ္
ဥမင္သံုးဆယ္အား ဘုရားသံုးဆူဟုလည္း သိရွိၾကသည္။ တရားထိုင္ႏိုင္ေသာ ေနရာေပါင္းသံုးဆယ္ရွိ၍၊ ေရႊခ်ထားေသာ ဘုရား႐ုပ္ပြားေတာ္ ၄၅ ဆူအားေတြ႕ျမင္ႏိုင္သည္။ သကၠရာဇ္ ၆၅၀ မွ ၁၀၀၀ အတြင္း ထုလုပ္ခဲ့ေသာ ေရွးေဟာင္း ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ား ျဖစ္သည္။ ဥမင္တစ္ေလွ်ာက္ ဗုဒၶဝင္ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီမ်ားအားေတြ႕ႏိုင္သည္။
သီတဂူ
ေကာင္းမွဳေတာ္ ဘုရား
ထူးျခားေသာ သားျမတ္ပံုသ႑န္ရွိသည္႔ ရာဇမဏိစူဠာ ေကာင္းမွဳေတာ္ဘုရားႀကီးကို ၁၆၃၆ ခုႏွစ္တြင္ သာလြန္မင္းတရားႀကီးမွ တည္ထားခဲ့သည္။ ဘုရားႀကီးမွာ ၄၆ မီတာအျမင့္ ၊ ၂၇၄ မီတာလံုးပတ္ရွိသည္။ ဥာဏ္ေတာ္ ၂၄ ေပျမင့္ေသာ စက်င္ေက်ာက္ျဖဴ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ႀကီး စံေတာ္မူရာဘုရားႀကီးျဖစ္သည္။ ေကာင္းမွဳေတာ္ ဘုရားရင္ျပင္တြင္ သနပ္ခါးအေရာင္းဆိုင္မ်ား၊ ႐ိုးရာထည္ အေရာင္းဆိုင္မ်ားႏွင့္ မုန္႕ေစ်းတန္းမ်ားရွိသည္။
သေျပတန္းခံတပ္သည္ အင္ဝတံတားအနီး ဧရာဝတီျမစ္ အေနာက္ဘက္ကမ္းတြင ္ရွိ၍ ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးမွ ေဆာက္လုပ္ခဲ့သည္။ ကင္းဝန္မင္းတရားႀကီးအား ႀကီးမွဳး၍ ေဆာက္လုပ္ေစခဲ့သည္။ စက္ဝိုင္းျခမ္းပံု သ႑န္ရွိ၍ ေတာင္ ေျမာက္ ၂၄၀ မိုင္ ၊ အေရွ႕အေနာက္ ၃၂၀ မိုင္ က်ယ္ဝန္းသည္။ ဝင္ေပါက္မ်ားအာ းအေနာက္ဘက္ျခမ္း ႏွင့္ ေျမာက္ဘက္ျခမ္းတို႕တြင္ ေတြ႕ႏိုင္သည္။